Story by Amrith Ramkumar
Sự trỗi dậy và sụp đổ của VinFast đốt cháy các nhà đầu tư theo mô hình SPAC quen thuộc Pattern© Linh Pham/Bloomberg NewsSự sụt giảm cổ phiếu của công ty khởi nghiệp ô tô điện VinFast Auto đang là lời cảnh báo: Một trong những xu hướng tài chính nóng nhất của Phố Wall trong những năm gần đây thường kết thúc bằng việc các nhà đầu tư hàng ngày bị đốt cháy.
Công ty Việt Nam vào tháng trước đã trở thành một trong những công ty khởi nghiệp mới nhất IPO bằng cách sáp nhập với một công ty vỏ bọc, một con đường thay thế cho thị trường chứng khoán đã trở nên phổ biến trong thời kỳ đại dịch. Sự biến động đáng kinh ngạc về cổ phiếu của nó sau đó phản ánh sự biến động thường thấy ở các công ty khởi nghiệp đã IPO theo cách tương tự và phản ánh những điều kỳ quặc về cách thức hoạt động của những giao dịch như vậy.
Đối với một số người, những biến động lớn của cổ phiếu gợi nhớ đến một hiện tượng đại dịch khác khiến nhiều nhà đầu tư cá nhân mất tiền: cơn sốt giao dịch điên cuồng đã biến các công ty đang gặp khó khăn như GameStop thành cổ phiếu meme.
Matt Simpson, đối tác quản lý tại Wealthspring Capital và là nhà đầu tư SPAC cho biết: “Điều này cũng hài hước không kém GameStop. “Nó hoàn toàn khác xa với thực tế.”
Vào thời kỳ đỉnh cao, cổ phiếu của VinFast đã định giá doanh nghiệp 6 năm tuổi này trong thời gian ngắn ở mức 190 tỷ USD. Con số này gấp đôi giá trị tổng hợp của Ford và General Motors, mặc dù công ty này mới bắt đầu tăng sản lượng. Cổ phiếu của nó đã giảm gần 80% so với mức cao đó trong 11 ngày giao dịch vừa qua.
Không giống như các đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng truyền thống, các giao dịch SPAC cho phép các công ty đưa ra những dự đoán kinh doanh cao cả và thu hút các nhà đầu tư cá nhân trước khi việc sáp nhập hoàn tất. Bất kỳ ai cũng có thể mua cổ phiếu của công ty vỏ bọc trước khi nó kết hợp với công ty mục tiêu, khiến các giao dịch này dễ tiếp cận hơn so với IPO, vốn thường chỉ dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp trước khi niêm yết hoàn tất.
Sự cởi mở đó đã phản tác dụng với nhiều nhà giao dịch. Theo SPAC Research, cổ phiếu của khoảng 400 công ty niêm yết thông qua SPAC kể từ năm 2020 đã giảm trung bình hơn 55%. Nhiều công ty đã nộp đơn xin phá sản hoặc được tư nhân hóa với mức định giá thấp hơn nhiều.
Tốc độ tạo ra SPAC và thông báo giao dịch kể từ đó đã giảm, phản ánh thị trường đang suy yếu đối với các công ty khởi nghiệp đại chúng mới vì lãi suất cao hơn mang lại cho các nhà đầu tư những cách an toàn hơn để kiếm lợi nhuận.
Một số giao dịch vẫn thu hút các nhà đầu tư đầu cơ. Một lượng mua nhỏ đã ảnh hưởng đáng kể đến giá cổ phiếu của VinFast sau khi công ty hoàn tất việc sáp nhập. Đó là bởi vì chỉ một phần nhỏ cổ phiếu của công ty được đưa ra giao dịch vì Phạm Nhật Vượng, chủ tịch công ty mẹ VinFast, kiểm soát hơn 99% cổ phiếu của công ty.
Giảm cổ phiếu hơn nữa: Các nhà đầu tư SPAC có thể rút tiền trước khi giao dịch kết thúc — và thường làm như vậy nếu giá cổ phiếu thấp. Đó là trường hợp của hầu hết các nhà đầu tư vào công ty vỏ bọc kết hợp với VinFast.
Julian Klymochko, người quản lý quỹ tập trung vào SPAC tại Accelerate Financial Technologies, cho biết: “Nó giống như một trò chơi ghế âm nhạc ngớ ngẩn” với các nhà đầu tư nhỏ chuyển nhượng cổ phiếu cho nhau với giá cao hơn. “Bạn không muốn trở thành người cầm túi khi nhạc dừng.”
Cổ phiếu VinFast vẫn cao hơn mức giá khởi điểm 10 USD, đóng cửa ở mức 17,21 USD vào thứ Tư, mang lại cho công ty giá trị thị trường khoảng 40 tỷ USD. Người phát ngôn của VinFast cho biết công ty tự tin vào khả năng huy động vốn của mình và cho rằng thị trường sẽ định giá nó một cách phù hợp theo thời gian.
Các giao dịch SPAC khác cũng có mức tăng giảm ở quy mô tương tự như của VinFast. Công ty khởi nghiệp ô tô điện Lucid Group được định giá hơn 20 tỷ USD khi hoàn tất thỏa thuận vào năm 2021. Cổ phiếu của công ty này đã giảm khoảng 90% từ mức đỉnh xuống còn khoảng 6 USD sau khi công ty gặp khó khăn trong việc tăng sản lượng.
Công ty vỏ bọc đang tìm cách hợp nhất với công ty mẹ của Truth Social của Donald Trump đã nhanh chóng tăng từ 10 USD lên 175 USD hai năm trước. Cổ phiếu của Digital World Acquisition kể từ đó đã giảm xuống còn 16 USD do việc sáp nhập liên tục bị trì hoãn trong bối cảnh các cuộc điều tra liên bang. Công ty vẫn chưa hoàn tất thỏa thuận của mình.
Tất nhiên, không phải tất cả các nhà đầu tư đều thua với các giao dịch SPAC. Với VinFast, Simpson của Wealthspring kiếm tiền bằng cách mua chứng quyền cho anh ta quyền mua cổ phiếu ở mức giá cố định khi chúng rẻ, sau đó bán chúng sau khi giá trị của chúng tăng theo giá cổ phiếu.
Lợi nhuận của ông cho thấy các giao dịch SPAC thường làm giàu cho các nhà giao dịch chuyên nghiệp và người trong công ty, những người mua thấp và bán cao với chi phí của các nhà đầu tư cá nhân.
Simpson nói: “Đó là một thị trường rủi ro nếu bạn không quen với nó.
Viết thư cho Amrith Ramkumar tại amrith.ramkumar@wsj.com
