Phiên bản đặc biệt về những thay đổi trong môi trường thông tin Nga sau thất bại của Nga ở Lyman
Kateryna Stepanenko và Frederick W. Kagan
Ngày 2 tháng 10, 10:15 tối theo giờ ET
Nhấp vào đây để xem bản đồ tương tác của ISW về cuộc xâm lược Ukraine của Nga. Bản đồ này được cập nhật hàng ngày cùng với các bản đồ tĩnh có trong báo cáo này.
Những thông tin chính trong các hoạt động quân sự đang diễn ra vào ngày 2 tháng 10:
- Các lực lượng Ukraine tiếp tục giải phóng các khu định cư ở phía đông và đông bắc Lyman và đã giải phóng Torske ở Donetsk Oblast. Các nguồn tin Nga tuyên bố rằng các lực lượng Nga đã rút khỏi các vị trí của họ ở phía đông bắc Lyman, có khả năng đến các vị trí xung quanh Kreminna và dọc theo đường cao tốc R66 Svatove-Kreminna. [24]
- Các lực lượng Ukraine tiếp tục tiến về các khu định cư ở phía đông Kupyansk và giải phóng Kisharivka ở Kharkiv Oblast. [25]
- Các lực lượng Nga tiếp tục mở các cuộc tấn công bất thành xung quanh Bakhmut, Vyimka và Avdiivka. [26]
- Các lực lượng Ukraine đã nối lại các cuộc phản công ở phía bắc Kherson Oblast và đã đảm bảo các vị trí ở Zolota Balka và Khreshchenivka. Các nguồn tin Nga cho rằng các lực lượng Ukraine cũng đã giải phóng Shevchekivka và Lyubymivka, đẩy lực lượng Nga đến các vị trí phòng thủ mới xung quanh Mykailivka. [27]
- Nga tiếp tục nhắm tấn công vào Kryvyi Rih và Mykolaiv Oblast bằng máy bay không người lái Shahed-136 do Iran sản xuất. [28]
- Các nghị sĩ Duma Quốc gia Nga đã rút lại đạo luật cho phép những người đàn ông được động viên thanh toán một lần 300.000 rúp (khoảng 4.980 USD) và các lợi ích khác, mà không đưa ra lý do cho quyết định của họ. [29] Các quan chức quân sự Ukraine tuyên bố rằng Nga đang thành lập một sư đoàn súng trường cơ giới với những người được huy động từ Crimea, Krasnodar Krai và Cộng hòa Adygea. [30]
- Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đệ trình dự thảo luật lên Duma Quốc gia về việc kết nạp các Cộng hòa Nhân dân Donetsk và Luhansk, và các vùng Zaporizhia và Kherson vào Liên bang Nga. [31]
Ấn bản đặc biệt đánh giá chiến dịch này tập trung vào những thay đổi đáng kể trong không gian thông tin của Nga sau thất bại tại Lyman và ở Kharkiv Oblast và giữa những thất bại trong việc huy động một phần của Nga. Các lực lượng Ukraine đã tiếp tục giành được nhiều thắng lợi xung quanh Lyman, Donetsk Oblast, và đã xuyên thủng các vị trí phòng thủ của Nga ở đông bắc Kherson Oblast. Những phát triển này được tóm gọn và sẽ được đề cập chi tiết hơn vào ngày mai khi có thêm xác nhận.
Thất bại của Nga ở Kharkiv Oblast (vùng Kharkiv) và Lyman, kết hợp với việc Điện Kremlin tiến hành huy động từng phần một cách không hiệu quả và công bằng đang làm thay đổi thông tin của Nga.
Các phương tiện truyền thông do Điện Kremlin tài trợ và các milblogger (phóng viên quân sự trên mạng xã hội) Nga – một cộng đồng Telegram nổi tiếng bao gồm các phóng viên chiến trường Nga, các cựu quan chức ủy nhiệm và những người theo chủ nghĩa dân tộc đang đau buồn trước sự mất mát của Lyman, đồng thời chỉ trích sự quan liêu gây thất bại của việc huy động một phần. [1] Các nguồn tin của Điện Kremlin và các chiến binh cho rằng thất bại xung quanh Lyman và Kharkiv Oblast là do quân đội Nga đã thất bại cung cấp và tăng cường quân Nga ở phía bắc Donbas và phàn nàn về sự thiếu minh bạch tiến trình của cuộc chiến. [2]
Một số khách mời trên các chương trình truyền hình được biên tập kỹ lưỡng của Điện Kremlin phát sóng vào ngày 1 tháng 10 thậm chí còn chỉ trích quyết định của Tổng thống Nga Vladimir Putin khi sáp nhập 4 tháp pháo của Ukraine trước khi bảo đảm biên giới hành chính hoặc thậm chí là giới tuyến của họ, bày tỏ nghi ngờ về khả năng của Nga từng chiếm toàn bộ các vùng lãnh thổ này. [3] Các nhà tuyên truyền của Điện Kremlin không còn che giấu sự thất vọng việc tiến hành cuộc động viên từng phần, thường xuyên thảo luận về việc huy động bất hợp pháp một số nam giới và lưu ý các vấn đề như nghiện rượu trong các lực lượng mới được huy động. [4] Một số phát biểu trên truyền hình trực tiếp bày tỏ lo ngại rằng việc động viên sẽ không tạo ra lực lượng cần thiết để giành lại thế chủ động trên chiến trường, do chất lượng của Nga kém. [5]
Không gian thông tin của Nga đã đi chệch hướng đáng kể so với những thông tin mà Điện Kremlin và Bộ Quốc phòng Nga (Bộ Quốc phòng) ưa chuộng rằng mọi thứ phải nằm trong tầm kiểm soát. Những lời chỉ trích và báo cáo chi tiết về hoạt động quân sự do tuyên truyền của Điện Kremlin hiện nay giống như bài diễn thuyết của các milblogger trong tuần qua. Bản tường thuật của Điện Kremlin đã tập trung vào các tuyên bố chung về tiến trình và tránh các cuộc thảo luận chi tiết về các hoạt động quân sự hiện tại. Điện Kremlin chưa bao giờ công khai thừa nhận một thất bại lớn ở Kharkiv Oblast, điều này đã thúc đẩy việc huy động một phần lực lượng dự bị. [6]
Bộ Quốc phòng Nga đã liên tục phóng đại sự thành công của mình ở Ukraine bằng những tuyên bố lạc quan mơ hồ trong khi bỏ qua các chi tiết cụ thể của chiến dịch quân sự. Cuộc họp giao ban hàng ngày của Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố đã nhiều lần chiếm được các ngôi làng như ISW và các nhà điều tra độc lập đã quan sát, và Bộ này hiếm khi có bằng chứng chụp ảnh xác nhận tuyên bố về những tiến bộ của Nga. [7]
Bộ Quốc phòng Nga cũng đã tìm cách áp đặt kiểu tường thuật này đối với các milblogger. Cố vấn Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrey Ilnitsky hôm 26/5 đã kêu gọi các nhà báo và chiến binh Nga không đưa tin chi tiết về cuộc chiến và tránh công bố thông tin tiêu cực có thể giúp phương Tây xâm nhập vào không gian thông tin của Nga và giành chiến thắng trong “cuộc chiến hỗn hợp”. [số 8]
Các milblogger phần lớn coi thường các chỉ thị của MoD (Bộ Quốc Phòng) và Putin dường như ủng hộ họ trong việc bất tuân này, thưởng cho họ một cuộc họp cá nhân kéo dài vào ngày 17 tháng 6. [9] Hầu hết các milblogger đã tiếp tục báo cáo những thất bại của Nga và chỉ trích những thất bại trong việc huy động một phần một cách nghiêm khắc. Putin rõ ràng đã không trừng phạt bất kỳ milblogger lớn nào vì sự thẳng thắn của họ hoặc cho phép người khác trừng phạt họ. Tuy nhiên, ông vẫn giữ những lời chỉ trích của họ khỏi làn sóng truyền thông chính thống của Nga. Các cơ quan ngôn luận của Điện Kremlin trên các kênh truyền hình thuộc sở hữu liên bang đã tiếp tục gây rối cho các đường dây của MoD và Điện Kremlin – cho đến khi huy động từng phần.
Tuyên bố động viên từng phần lực lượng của Điện Kremlin đã khiến công chúng Nga thấy được hậu quả của sự thất bại xung quanh Kharkiv và sau đó là ở Lyman, làm lung lay những nỗ lực của Điện Kremlin trong việc miêu tả cuộc chiến là có giới hạn và nhìn chung thành công.
Sự thất bại của Nga xung quanh Lyman thậm chí còn gây ra sự nhầm lẫn và báo cáo tiêu cực trong không gian thông tin chính thống của Nga hơn là việc Nga rút quân khỏi Kyiv, Đảo Rắn hay thậm chí là Kharkiv. Tác động của Lyman có thể sẽ lớn hơn vì người Nga giờ đây lo sợ bị động viên để khắc phục các vấn đề trên chiến trường. Một tổ chức thăm dò độc lập của Nga, Trung tâm Levada, nhận thấy rằng hơn một nửa số người được hỏi nói rằng họ sợ cuộc chiến ở Ukraine có thể dẫn đến tổng động viên, trong khi phần lớn những người được hỏi đã không bày tỏ lo ngại như vậy vào tháng 2 năm 2022. [10] Người Nga cũng có thể thấy rằng Điện Kremlin đang thực hiện việc động viên một phần hiện tại – vốn được cho là một cuộc gọi hạn chế các lực lượng dự bị có đủ điều kiện – theo cách thức bất hợp pháp và lừa đảo, khiến nhiều người có nguy cơ được bắt lính để củng cố các tiền tuyến đang sụp đổ.
Putin dựa vào việc kiểm soát thông tin ở Nga để bảo vệ chế độ của mình nhiều hơn là dựa vào bộ máy áp bức khổng lồ như Liên Xô đã sử dụng, khiến tình trạng mất trật tự trong môi trường thông tin thậm chí còn nguy hiểm hơn đối với Putin so với Liên Xô.
Putin chưa bao giờ xây dựng lại bộ máy đàn áp nội bộ mà Liên Xô có trong KGB, lực lượng Bộ Nội vụ và Hồng quân ở quy mô cần thiết để đè bẹp phe đối lập trong nước bằng vũ lực. Cho đến gần đây, Putin áp đặt các hình thức kiểm duyệt cực đoan đặc trưng cho nhà nước Xô Viết. Người Nga từ lâu đã có quyền truy cập gần như miễn phí vào internet, mạng xã hội và mạng riêng ảo (VPN), và Putin đặc biệt hạn chế chặn Telegram mặc dù nền tảng này từ chối yêu cầu kiểm duyệt nội dung của ông và ngay cả khi ông đã làm gián đoạn quyền truy cập của người dân chuyển sang các nền tảng khác. Không gian thông tin của Nga thay vào đó dựa vào các nhà báo và khách mời của chương trình trò chuyện trên truyền hình để thực thi cưỡng chế tự kiểm duyệt, đặc biệt là sau khi Điện Kremlin thông qua đạo luật đe dọa người Nga có thể lên tới 15 năm tù vì tội “làm mất uy tín của quân đội”.[11] Những lời chỉ trích trên các kênh truyền hình liên bang của Nga về những thất bại của quân đội và sự thất bại của nỗ lực huy động một phần, đặc biệt là sau thất bại tại Lyman là táo bạo và rất bất thường đối với các chương trình tuyên truyền của Điện Kremlin. Nó đã đưa giai điệu và giọng ao của một số bài phê bình của các milblogger về màn trình diễn của Nga trong chiến tranh lần đầu tiên đến với ngôi nhà của những người Nga trung bình thông qua các kênh chính thức của Điện Kremlin.
Nhà lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov và nhà tài chính Evgeniy Prigozhin của Công ty quân sự tư nhân Wagner đã làm gia tăng những câu chuyện dễ bị tổn thương của Điện Kremlin trong và sau khi Lyman sụp đổ.
Kadyrov đã công bố một bài báo vào ngày 1 tháng 10, trong đó ông cáo buộc bộ chỉ huy quân đội Nga đã không phản ứng kịp thời với tình hình xấu đi xung quanh Lyman và cho rằng Nga cần giải phóng bốn vùng đã được sáp nhập bằng mọi phương tiện sẵn có, bao gồm cả vũ khí hạt nhân với độ tàn phá thấp. [12] Prigozhin nhắc lại những lời chỉ trích của Kadyrov đối với giới lãnh đạo quân đội Nga. Việc phương Tây tập trung vào mối đe dọa hạt nhân của Kadyrov đã che khuất tầm quan trọng thực sự của những tuyên bố này.
Kadyrov và Prigozhin là những thành viên chính của nhóm nhỏ các nhà lãnh đạo mà người Nga gọi là siloviki— những người có cơ sở quyền lực có ý nghĩa và là thành viên hoặc tiếp cận trực tiếp với vòng trong của Putin. Kadyrov có quá khứ về những tuyên bố vô trách nhiệm và tự hào rằng không phải lúc nào cũng lấy được tiêu đề hoặc định hình các bài tường thuật ở Nga. Prigozhin cũng không phải là một tiếng nói nổi trội, mặc dù sự nổi bật của anh ta đã tăng lên trong những tuần gần đây. [13] Nhưng tuyên bố của họ vào ngày 1 tháng 10 đã có ảnh hưởng sâu sắc đến không gian thông tin Nga. Họ cùng nhau phá vỡ câu chuyện của Điện Kremlin cố gắng làm dịu đi của thất bại xung quanh Lyman. Các cơ quan truyền thông liên bang phần lớn bày tỏ thái độ hy vọng rằng những người mới được huy động và lực lượng tiếp viện có thể giữ trận tuyến hoặc tiến hành các cuộc phản công trong tương lai gần, trước tuyên bố của Kadyrov. [14] Nhưng các chương trình trò chuyện trên các kênh do liên bang kiểm soát đã thu nhận lập tức các tuyên bố của Kadyrov-Prigozhin, khiến các nhà bình luận trên truyền hình trực tiếp thêm vào sự chỉ trích của chỉ huy quân sự cấp cao hơn. [15] Các nhà tuyên truyền của Điện Kremlin thậm chí đã phải làm gián đoạn phần trình bày của cựu Phó Tư lệnh Quân khu phía Nam (SMD) của Nga Andrey Gurulyov khi ông này bắt đầu đổ lỗi cho chỉ huy quân sự cấp cao hơn về thất bại ở Lyman trong một buổi phát sóng trực tiếp. [16]
Tuyên bố của Kadyrov và Prigozhin có thể đã công khai làm suy yếu khả năng lãnh đạo của Putin, có thể là do vô tình. Kadyrov đặc biệt nhắm vào chỉ huy Quân khu trung tâm (CMD), Đại tá Alexander Lapin, và cáo buộc Tổng tham mưu trưởng quân đội, Tướng Valery Gerasimov che đậy những thất bại của Lapin ở Lyman. Putin đã công khai bày tỏ sự tin tưởng của mình đối với Lapin khi Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố chiến thắng của Lapin trước Lysychansk vào ngày 24 tháng 6. [17] Các quan chức quân sự phương Tây cũng đã báo cáo rằng Putin đã đưa ra các quyết định về hoạt động quân sự ở Ukraine và điều hành bộ chỉ huy quân sự của mình. [18] Do đó, Putin có khả năng phải chịu trách nhiệm về các quyết định không chỉ để củng cố Lyman mà còn cố gắng nắm giữ nó – những sự thật mà có lẽ một số người trong vòng nội bộ của ông đã biết. [19] Cuộc tấn công trực tiếp của Kadyrov vào Lapin do đó là một cuộc tấn công gián tiếp vào Putin, cho dù Kadyrov có nhận ra điều đó hay không. Putin và các cơ quan ngôn luận của ông cực kỳ kín tiếng về hiệu suất của các chỉ huy quân sự hoặc những người thay thế họ, điều này khiến tuyên bố của Kadyrov và Prigozhin đặc biệt chú ý.
Putin có khả năng nhận ra con đường nguy hiểm mà Kadyrov và Prigozhin đã bắt đầu đi, khiến những người lên tiếng do Điện Kremlin kiểm soát và các chiến binh phản đối những chỉ trích trực tiếp của các chỉ huy quân sự.
Các kênh truyền hình liên bang mô tả tuyên bố của Kadyrov chống lại Lapin là khá “gay gắt”, trong khi các milblogger cho rằng Bộ Quốc phòng Nga phải chịu trách nhiệm nhiều hơn về thất bại khi cho rằng Lapin không chỉ huy thành phố Lyman. [20]
Putin trước đây đã không kiểm duyệt các nhân vật theo dân tộc chủ nghĩa, Kadyrov, phóng viên chiến trường và các cựu quan chức ủy nhiệm, có thể vì ông coi họ là những tiếng nói thúc đẩy các chính sách ưu tiên của mình mà những người Nga sẵn sàng ủng hộ ông có nhiều khả năng tin tưởng hơn.
ISW trước đây đã đánh giá rằng Putin có khả năng đang cố gắng giữ các chiến binh ủng hộ mình và sử dụng họ để thiết lập những vật tế thần mới cho những thất bại của ông ta ở Ukraine. [21] Putin cũng có thể đã có được một cái nhìn đơn giản hơn về những gì đang xảy ra trên tiền tuyến so với những gì ông ấy nhận được từ chuỗi chỉ huy, đó có thể là một trong những lý do khiến ông ấy gặp gỡ các milblogger (những phóng viên quân đội) vào giữa tháng 6. Milblogger có thể được khán giả biết đến là nguồn tin chính xác hơn Bộ Ngoại giao Nga vì họ báo cáo những thất bại và sai lầm trong khi thúc đẩy quan điểm ủng hộ chiến tranh và yêu nước. Putin có thể sẽ tìm cách duy trì sự yêu mến của khán giả mà những nhân vật theo chủ nghĩa dân tộc này tiếp cận khi họ quảng bá tầm nhìn vĩ đại của ông về cuộc chiến.
Tuy nhiên, cộng đồng milblogger có thể bắt đầu làm hại những câu chuyện của Putin với khán giả cốt lõi của ông giữa những thất bại trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine, đặc biệt là khi những câu chuyện của họ lan truyền đến các môi trường chính thống do Điện Kremlin kiểm soát.
Milblogger ngày càng xuất hiện nhiều hơn trên truyền hình nhà nước Nga và trong các kênh trực thuộc Điện Kremlin sau sự sụp đổ của chiến tuyến Kharkiv và mạnh dạn chỉ ra những thất bại trong chiến dịch quân sự của Nga, đồng thời phóng đại sự cần thiết của Nga để giành chiến thắng trong cuộc chiến và cái giá mà người Nga phải trả. [22] Putin có thể đã cố gắng giành lại một số milblogger bằng cách mời họ tham gia bài phát biểu sáp nhập của ông ở Moscow và bằng cách đưa họ vào các phương tiện truyền thông chính thống. [23] Nhưng các miblogger đang thúc đẩy những kỳ vọng bất khả thi và đưa ra những yêu cầu mà Putin và chính phủ Nga không thể đáp ứng. Họ nhấn mạnh rằng Putin chiếm toàn bộ Ukraine khi các lực lượng Nga chỉ có khả năng giành được những lợi ích lãnh thổ gia tăng xung quanh Bakhmut và Avdiivka. Họ đang kêu gọi các trung tâm tuyển dụng quân sự của Nga và Bộ Quốc phòng Nga khắc phục các vấn đề quan liêu từ lâu đang cản trở việc huy động một phần. Họ có thể sẽ làm tăng thêm các vấn đề trong nước mà Putin sẽ phải đối mặt trong những tháng tới, tuy nhiên đối với Putin thì có vẻ như họ đang giúp ông vượt qua thời gian khó khăn.
Putin có thể đang gặp phải một biến thể kỳ lạ của những vấn đề mà Mikhail Gorbachev gặp phải do chính sách ‘cởi mở’ của ông ta.
Gorbachev đã mở một phần không gian thông tin của Liên Xô vào giữa những năm 1980 với hy vọng rằng công dân Liên Xô sẽ cung cấp cho ông cái nhìn sâu sắc về nguyên nhân của rối loạn chức năng quan liêu trong nhà nước Xô viết mà ông không thể xác định được từ trên cao. Nhưng các công dân Liên Xô đã không dừng lại ở nơi Gorbachev muốn hoặc mong đợi họ và thay vào đó bắt đầu tấn công toàn bộ hệ thống của Liên Xô. Những cải cách (perestroika) mà ông khởi xướng sau một thời kỳ glasnost’ cuối cùng đã phá hủy Liên Xô hơn là củng cố nó.
Putin chắc chắn nhận thức đầy đủ về mô hình này và không có ý định lặp lại nó. Anh ta chưa bao giờ thiết lập mức độ kiểm soát của Liên Xô đối với không gian thông tin Nga ngay cả khi anh ta đã dần dần thu hẹp nó xuống chỉ những nền tảng mà anh ta có thể chấp nhận. Anh ấy đã miễn cho các milblogger phải tuân theo các bài tường thuật đã được Điện Kremlin phê duyệt trong khi vẫn mở ra nền tảng mà họ trình bày cho một khu vực bầu cử cốt lõi mà anh ấy dựa vào, và anh ấy hiện đang lồng ghép họ hơn nữa. Vẫn còn phải xem Putin sẽ khoan dung đến mức nào và điều gì sẽ xảy ra nếu và khi ông cố gắng đóng cửa các milblogger và những lời chỉ trích của họ, ngày càng nhiều về các quyết định của chính ông, mà ông đã cho phép lưu hành ở Nga lúc này.
Theo ISW
